Unutulma Hakkı

İnsanoğlu teknolojinin gelişmesi ve küreselleşmeyle beraber sosyalleşme alanını oldukça genişletmiştir. İnternet sayesinde saniyeler içerisinde binlerce kilometre uzaklıktaki bir kişi, olay veya yer hakkında bilgi edinebilmek ve milyonlarca insanla iletişim kurabilmek mümkün hale gelmiştir. Ancak paylaşılan her türlü içeriğin saniyeler içerisinde herkes tarafından erişilebilir olması bir takım temel hak ve özgürlükler bakımından ciddi tehditler oluşturmaya başlamıştır. Şayet günümüzde kişi, yaptığı bir paylaşımı silmek istese dahi o içerik kişinin bilgisi dahi olmaksızın pek çok farklı platform tarafından çoğaltılarak paylaşılmakta ve sanal ortamda varlığını sürdürmeye devam etmektedir. Bu nedenle özel hayatın gizliliği, mülkiyet hakkı, kişinin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı, ifade ve haberleşme hürriyeti, basın hürriyeti gibi pek çok temel hak ve özgürlük tehdit altındadır. Böylece bu durumla birlikte mevcut hakların kişi maneviyatının parçası olan unsurlar üzerinde hakimiyet kurma kabiliyetini yeterli ölçüde koruyamadığı anlaşılarak kişisel veri kavramı ortaya çıkmıştır. Bu kavramın kabulü ile birlikte söz konusu verilerin korunabilmesi adına çeşitli hukuki düzenlemeler yapılmış, 2010 yılında ise bunlara yeni bir boyut kazandırılarak kişisel verilerin korunması hakkı bağlamında ‘unutulma hakkı’ kavramı ortaya atılmıştır. Bu yazımızda unutulma hakkına, ilgili yasal düzenlemelere ve yargı içtihatlarına değineceğiz.

Unutulma hakkının hukuki mercilerce incelendiği ilk olay ABAD tarafından verilen Costeja González v. Google Inc, Google İspanya kararıdır. 2010 yılında Mario Costeja González isimli bir İspanyol vatandaşı, internette adıyla arama yapıldığı zaman arama sonuçları arasında yer alan, kendisinin 16 yıl önce borcunu ödemek için bir gayrimenkulü satışa çıkardığına dair haberin kaldırılması amacıyla haberi yayımlayan İspanyol gazete ve Google İspanya ile Google Inc. şirketini İspanyol Veri Koruma Otoritesine başvurmuştur.

Bay Gonzalez, İspanyol gazetenin ya sayfayı kaldırmasını ya da kendi adı görünmeyecek şekilde bir değişiklik yapılmasını; Google İspanya ile Google Inc. şirketinden ise arama sonuçlarında ilgili gazete sayfasına bağlantının kaldırılmasını talep etmiştir.

Konu Avrupa Adalet Divanına taşınmıştır. Divan, yapılan yargılama neticesinde internet ortamında yer alan ilgisiz, geçersiz veya güncel olmayan kişisel verilere yönelik linklerin bireylerin talebi durumunda arama motorlarından kaldırılmasının zorunlu olduğuna hükmetmiştir ve böylece unutulma hakkını tanımlamıştır.

Karara göre ilgili kişinin hakları, arama motorlarının ekonomik menfaatinin önündedir. Ancak, değişik haklar arasında bir denge kurulması gerekmekte olup bu denge somut olaya göre;

-işlenen verinin doğasına,

-hassasiyetine,

-kamunun bu veriye erişmesindeki menfaate,

-ilgili kişinin kamuya mal olmuş birisi olup olmamasına göre değişecektir.

Böylece unutulma hakkı; dijital ortamda kişi hakkında bulunan içeriklerin kişinin yapacağı talep üzerine kaldırılması şeklinde tanımlanmış ve hakkın kapsamı Avrupa Adalet Divanı tarafından yukarıdaki karar ile incelenmiştir. Ardından unutulma hakkı Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Yönetmeliği (GDPR) ile düzenlenmiş ve teminat altına alınmıştır.

Bu bağlamda bireyin kişisel verilerine, üçüncü kişiler tarafından erişimin (kısmen) kısıtlanması sağlanarak; kişinin onurlu yaşamının güvence altına alınması, toplumdan dışlanmasının engellenmesi ve geçmişinden bağımsız bir şekilde yeni bir başlangıç yapabilmesi adına kişisel verilerin korunması hakkının bir görünümü olarak “Unutulma Hakkı” ortaya konmuştur. Dolayısıyla bireylerin itibarlarını kötü etkileyecek haber, yorum ve içeriklere erişimi azaltma taleplerini yerine getirmek adına unutulma hakkı uygun bir araç sağlayacaktır.

Unutulma Hakkıyla İlgili Türk Hukukundaki Durum

Hukukumuzda unutulma hakkı ilk kez 29.07.2020 tarihinde 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un içeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi başlıklı 9. maddesindeki değişiklikle düzenlenmiştir. Bu madde işlenen bir verinin kaldırılması, engellenmesi veya silinmesi hususunda sürecin nasıl işleyeceğini ortaya koymaktadır.

Buna göre internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği gibi doğrudan sulh ceza hâkimine başvurarak içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini de isteyebilir. Sulh Ceza Hakimi ise başvuranın adının habere konu internet sitesiyle ilişkilendirilmemesine karar verir. Bir başka deyişle unutulma hakkı içeriğin internet ortamından tamamen kaldırılmasını talep hakkı değildir. Unutulma hakkı, internet ortamında yer alan içeriğin arama motorlarında listelenmemesini (delisting) ve kişinin adının sayfayla ilişkilendirilmemesini talep hakkıdır.

Öte yandan 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununda açıkça unutulma hakkı ifade edilmese de kişisel verilerin işlenmesine ilişkin genel ilkelerin düzenlendiği 4. maddesi, kişisel verilerin silinmesi, yok edilmesi veya anonim hale getirilmesinin düzenlendiği 7. maddesi ve kişisel verilerin silinmesini veya yok edilmesini isteme hakkının da yer aldığı ilgili kişinin haklarının düzenlendiği 11. maddesi unutulma hakkının yerine getirilmesine ilişkin araçların dayanağını teşkil etmektedir. Bunlara ek olarak Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi ve Anonim Hale Getirilmesi Hakkında Yönetmelik’in 8. maddesinde de konu ile ilgili düzenlemelere yer verilmiştir. Bu çerçevede, ilgili kişilerin verilerinin, yayımlandıkları kaynaklardan silinmesine dair taleplerine yönelik şikayetleri Anayasa’nın 20. maddesinin üçüncü fıkrası hükmü ile 6698 sayılı Kanunun 4., 7. ve 11. maddelerinde ve Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi veya Anonim Hale Getirilmesi Hakkında Yönetmelik’in 8. maddesinde yer verilen düzenlemeler çerçevesinde ele alınarak değerlendirilmektedir.

Bu noktada hakları ihlal edilen kişiler; veri sorumlusundan içerikle ilgili olarak silme, yok etme, anonim hale getirme ve indexten çıkarma(delisting) talebinde bulunabilir. Tüm bu talepler açıkça ifade edilmese de unutulma hakkının kapsamı içerisindedir.

Unutulma hakkı istisnai bir hak olması yanında evrensel bir haktır. Dolayısıyla veri sahibi için yukarıdaki talepler yalnızca kendi ülkesi kapsamında değil evrensel kapsamdadır. Şöyle ki kişilerin ad ve soyadı ile arama motorları üzerinden yapılan aramalarda çıkan sonuçların indexten çıkarma(delisting) talebinde bulunulmasında öncelikle veri sorumlusu olan ilgili arama motoruna başvuru yapılmalıdır. Arama motorundan olumsuz yanıt alınır veya hiç yanıt alınmazsa bu durumda yukarıdaki hükümler uyarınca Kişisel Verileri Koruma Kurumu’na başvurulacaktır. Bu noktada öncelikle arama motoruna başvurulmaması halinde veri sahibinin talebi usulden reddedilmektedir.

Arama motorları veya diğer veri sorumlularına yapılacak başvurularla ilgili yazımıza şuradan ulaşabilirsiniz.

Unutulma hakkının mevzuatımıza 29.07.2020 tarihli kanun değişikliğiyle girmesinden önceki yargı kararlarına ayrıca bakınız.

Anayasa Mahkemesi Kararları

-4 Ekim 2017 G.D. Kararı [2014/1808],15 Mart 2018 C.K. Kararı [2014/19685], 26 Ekim 2017 A.K. Kararı [2014/5552], 5 Ekim 2017 F.G. Kararı [2014/17943], 5 Ekim 2017 G.Y. Kararı [2014/16026], 4 Ekim 2017 A.A. ve Ş.A. Kararı [2014/18260], 4 Ekim 2017 A.B. ve V.B. Kararı [2014/4141], 3 Mart 2016 N.B.B. Kararı [2013/5653]

Yargıtay Kararları

-Yargıtay 19. Ceza Dairesi - E. 2016/15510 K. 2017/5325 T. 5.6.2017, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu - 17.06.2015 T. 2014/56 E, 2015/1679 K. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2014/56 E. 2015/1679 K. sayılı ve 17.06.2015 tarihli kararı ile taciz mağduru olan bir kişinin isminin bir kitapta yer alması sebebiyle, kişilik hakları ihlali iddiasıyla manevi tazminat davası açılmıştır. Karara göre davacının rızası dışında bir kitapta geçen ismi kişisel veri niteliğinde olup kişinin isminin bir kitapta yer alması nedeniyle unutulma hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle manevi tazminat talep edilebileceği ifade edilmiştir.)

Unutulma hakkına ilişkin taleplerinizle ilgili en hızlı ve en doğru çözüme ilişkin uzman avukatlarımızdan hukuki yardım almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

**Bu çalışma, Kula Hukuk Bürosu tarafından müvekkillerini bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Kaynak gösterilmeden kullanıma muvafakatimiz bulunmamaktadır. Unutulma hakkına ilişkin taleplerinizle ve veri sorumlularına yapacağınız başvurularınızla ilgili en hızlı ve en doğru çözüme ilişkin uzman avukatlarımızdan hukuki yardım almak için bizimle [email protected] mail adresinden iletişime geçebilirsiniz.