Dövizle Yapılmış Sözleşmelerin Uyarlanması
Gerekçe : Türk Lirası yabancı ülke para birimleri karşısında, özellikle Nisan/2018 başından itibaren hızla değer kaybetmeye başlamıştır. Son 15 yılda, önceden öngörülebilir seviyelerde olan değer kaybı, son 6 ayda bu durumun dışına çıkmış ve kurdaki hareketlilik başta ticari hayatı olumsuz etkilemiştir.
Kurdaki yüksek dalgalanmanın bundan sonraki sürece etkisinin azaltılması amacıyla bir dizi önlemler alınmıştır, alınmaya da devam edileceği yetkililerce bildirilmektedir.
Dayanak : Alınan önlemlerden biri de 12.09.2018 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından imzalanarak, 13.09.2018 tarihli Resmi Gazete de yayınlanan ve 32 Sayılı 1989 Tarihli Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Karara eklenen 4/g ve geçici 8. maddedir.
Yeni eklenen 4/g maddesi : Türkiye’de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dâhil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamaz.
Eklenen geçici 8. Madde : Bu Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren otuz gün içinde, söz konusu bentte belirtilen ve daha önce akdedilmiş yürürlükteki sözleşmelerdeki döviz cinsinden kararlaştırılmış bulunan bedeller, Bakanlıkça belirlenen haller dışında; Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenir.
Yorumlanması : Düzenlemeyi incelediğimizde, yorumlayabilmek için, önce kapsadığı kişilerin bilinmesinde fayda görüyoruz;
Düzenleme, Türkiye’de yerleşik kişileri kapsamaktadır. Peki Türkiye’de yerleşik kişiler kimlerdir?
Karar göre, Yurtdışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişiler, Türkiye’de yerleşik kişiler olarak kabul edilmiştir.
Bu durumda, gurbetçi Türk Vatandaşları ve ortakları yabancı dahi olsa, Türk Kanunlarına tabi olarak kurulmuş tüm sermaye şirketleri, ayrıca dernekler ve vakıflar da düzenlemeye dahil olan kişilerdir.
Düzenlemenin Temel Amacı Nedir?
a) Bundan sonraki dönemde, yeni bir karara veya bu kararın kaldırılmasına kadar, sözleşmelerin artık döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmemesi ( TL olması zorunluluğu ise bulunmuyor, bu nedenle döviz olamaz ancak TL olabileceği gibi, altın gibi değerli madenler karşılığı dahi olabilir veya TL sözleşme bedeli yapılarak, örneğin, değerli madenlere endeksli bir ödeme yöntemi belirlenebilir)
b) Mevcut Sözleşmelerin TL’ye dönüştürülmesi ( Mevcut sözleşmeler için, az yukarıda açıkladığımız gibi farklı bir alternatif belirlenemiyor, mutlaka TL olarak yeniden belirlenmesi gerekiyor.
Konuyu netleştirebilmek için öncelikle, bu kararın hangi sözleşmeleri etkileyeceğini tespit etmek gerekir. Yapılan düzenlemede, bu konuda bazı sözleşme tipleri sınırlı olarak sayılmıştır. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ise, istisna sözleşmeleri belirlemek için yetki verilmiştir.
Bakanlığın yapacağı açıklama elbette sözleşmelerin netleşmesi açısından çok önemlidir. Ancak biz yapılacak açıklamaya kadar, mevcut kararda geçen sözleşmeleri biraz detaylandırmakta fayda buluyoruz.
Döviz Cinsinden veya Dövize Endeksli Olamayacak ( 13.09.2018 tarihinden önce Döviz veya Dövize Endeksli Olup, TL olarak Yeniden Belirlenecek Sözleşme Türleri )
- Bütün Menkul ve Gayrimenkul Alım-Satım-Kiralama Sözleşmeleri
(Konut veya İşyeri Kiraları, Filo veya Bireysel Araç Kiraları, Makine Satışları v.b.)
- Finansal Kiralama Sözleşmeleri
(Tüm Leasing Sözleşmeleri )
- İş Sözleşmeleri
(İşçinin Ücretinin Döviz Olarak Kararlaştırıldığı Sözleşmeler)
- Hizmet Sözleşmeleri
(Temizlik, Danışmanlık Gibi Dışarıdan Alınan Hizmetler)
- Eser Sözleşmeleri
(İnşaat İşleri, Özel Sipariş Üzerine İmal Edilen Ürünlerin Satışı v.b.)
Kararın Kapsamı Dışında Kalan Sözleşmeler: ( Bakanlıkça Eklemeler Yapılabilir-Güncellenecektir…)
Vekalet Sözleşmeleri
Trampa Sözleşmeleri
Ödünç Sözleşmeleri
Yayım Sözleşmesi
Komisyon Sözleşmesi
Saklama Sözleşmesi
Karşılaşılması Muhtemel Hukuki Sorunlar Hakkında
Alınan kararda, amaçlanan ile kaleme alınış şekli arasında bazı farklılıklar göze çarptığı gibi, kararda yazması beklenen bazı hususların da yazılmaması ( Belki Bakanlığa bırakılmış olması) bir kısım tereddütleri de beraberinde getirmiş görünmektedir.
Alınana kararın hukuki etkilerini iki ana başlıkta toplayabiliriz;
- Yürürlük Tarihinden Önce Akdedilen Sözleşmelere Etkisi
- Yürürlük Tarihinden Sonra Akdedilecek Sözleşmelere Etkisi
Yürürlük Tarihinden Önce Akdedilen Sözleşmelere Etkisi
Karar, 13.09.2018 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. Bu tarihten önce akdedilen sözleşmelerde yer alan bedellerin, Geçici 8. Maddeye göre 30 gün içinde, yani 13.10.2018 tarihine kadar ( ancak son gün resmi tatile rastladığından, süre 15.10.2018 Pazartesi Günü, mesai saati sonuna kadar uzamış sayılıyor) Türk Parası olarak yeniden belirlenmesi gerekiyor.
Eğer taraflar bunu yerine getirmezlerse, 10.000-TL’den 50.000-TL’ye kadar idari para cezası verilebilir.
İdari para cezası, elbette, sözleşmenin taraflarından birinin, sözleşme bedelinin TL olarak güncellenmesini talep etmesine engel de teşkil etmez. Nitekim asıl hukuki ihtilaf da bu aşamada ortaya çıkabilir.
Sözleşmenin bir tarafı -ki bu taraf kuvvetle muhtemel bedeli ödeme borçlusu olacaktır- diğer tarafına, bedelin TL olarak yeniden belirlenmesini talep edecektir. Düzenlemede, talep konusunda da bir zorunluluk bulunmamaktadır. Ancak hukuki bir ihtilafın öncelikle dostane şekilde çözümlenebilmesi adına karşı tarafa bu talebin yapılması Medeni Kanun Md.2 anlamında da uygun olacaktır.
Burada önemli bir sorun da, döviz cinsi sözleşme bedelinin, hangi tarihteki kur üzerinden TL’ye dönüştürüleceğidir. Her ne kadar kararda bir açıklık olmasa da, genel hukuk mantığı içerisinde, kararın yayım tarihinde, yani 13.09.2018 tarihindeki kur üzerinden güncellenmesi mümkün olabilir. Öte yandan, kararın yürürlük tarihinden önce akdedilen sözleşmeler için taraflara 30 günlük bir süre verildiğine göre, taraflar kendi aralarında da bu 30 gün içinde diledikleri bir kuru seçmekte özgürdürler.
Dövizle yapılmış/yapılacak sözleşmelerle ilgili hukuki soru ve görüşleriniz hakkında [email protected] veya www.kulahukuk.com iletişim sayfasından iletişime geçebilirsiniz.