Hileli İflas Suçu ve Uygulamada Yansımaları
1. Giriş
Ticaret hayatında ekonomik zorluklar nedeniyle zaman zaman iflas kaçınılmaz hale gelebilir. Ancak bazı durumlarda borçlular, alacaklılarını zarara uğratmak amacıyla malvarlıklarını gizleyerek veya kötü niyetli işlemlerle hileli iflas yoluna başvurabilir. Bu tür eylemler, sadece ticari etik açısından değil, ceza hukuku açısından da suç teşkil etmektedir. Türk Ceza Kanunu, mal varlığına ilişkin suçlar bölümünde bu suçu tarif etmiştir.
Şirketler bakımından şirket yetkilisi/yetkilileri şüpheli konumundadır. Şüphesiz ki suçun objektif cezalandırılma koşulu iflas kararıdır. Hakkında iflas kararı verilmemiş şirket / şirket yetkilisi hakkında bu suçun oluşması mümkün değildir. Ceza verilebilmesi için de iflas kararının da kesinleşmesi gerekir.
2. Hileli İflas Suçu – TCK m.161
Türk Ceza Kanunu’nun 161. maddesi, hileli iflas suçunu ( kasıtlı hali) düzenlemektedir. Maddeye göre:
TCK m.161 – Hileli İflas: Tacir veya şirket yöneticisi sıfatıyla, alacaklılarını zarara uğratmak kastıyla malvarlığını gizleyen, azaltan ya da muvazaalı işlemlerle borçlarını ödeyemez hale gelen kişi, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Bu suçun oluşabilmesi için; borçlunun tacir veya şirket yöneticisi olması, malvarlığında kasıtlı ve hileli işlemler yapması, bu işlemlerin alacaklıyı zarara uğratması gerekir.
Maddede şartları şu şekilde tarif etmiştir:
Hileli iflasın varlığı için şu durumlardan biri veya birden fazlası aranır:
a) Alacaklıların alacaklarının teminatı mahiyetinde olan malların kaçırılması, gizlenmesi veya değerinin azalmasına neden olunması,
b) Malvarlığını kaçırmaya yönelik tasarruflarının ortaya çıkmasını önlemek için ticari defter, kayıt veya belgelerin gizlenmesi veya yok edilmesi,
c) Gerçekte bir alacak ve borç ilişkisi olmadığı halde, sanki böyle bir ilişki mevcutmuş gibi, borçların artmasına neden olacak şekilde belge düzenlenmesi,
d) Gerçeğe aykırı muhasebe kayıtlarıyla veya sahte bilanço tanzimiyle aktifin olduğundan az gösterilmesi
3. Taksirli İflas Suçu – TCK m.162
Taksirli iflas, iflasın kasıt olmadan, yani dikkatsizlik, tedbirsizlik veya öngörü eksikliğiyle gerçekleşmesi durumudur. Bu suç, TCK m.162'de düzenlenmiştir:
TCK m.162 – Taksirli İflas: Tacir veya şirket yöneticisinin ağır ihmal veya tedbirsizlik sonucu borçlarını ödeyemez duruma düşmesi halinde, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası uygulanır.
Bu madde, ticari hayattaki öngörülemez riskler veya kötü yönetim sonucu oluşan iflasları cezalandırmayı amaçlar. Ancak kastın bulunmaması nedeniyle ceza daha hafiftir.
4. Hileli İflas Türleri
Hileli iflas uygulamada çeşitli şekillerde ortaya çıkar:
- Gerçek dışı borç yaratma (fiktif borç)
- Yakınlara veya grup şirketlerine mal kaçırma
- Şirket kayıtlarını tahrif etme
- Piyasa değerinin çok altında mal satışı
- Muvazaalı sözleşmelerle zarara neden olma
5. Konkordato Sürecinde Hileli İflasın İncelenmesi
Konkordato, dürüst borçluların ekonomik olarak toparlanmasını hedefleyen bir kurumdur. Ancak bazı kötü niyetli borçlular konkordato başvurusunu sadece zaman kazanmak ya da malvarlığını kaçırmak amacıyla kullanabilir.
Bu hallerde hem konkordato talebi reddedilebilir, konkordato talebi reddilen şirketin bilançosunun borca batik olması halinde mahkeme kararla birlikte şirketin de iflasına karar verir. Bu durumda da iflasa dair sonuçlar aynı şekilde uygulanabilir.
6. Yargıtay’ın Değerlendirmesi
Yargıtay, hileli iflas suçunun oluşabilmesi için; kasıtlı hareket, malvarlığı üzerinde tahrifat, alacaklıyı zarara uğratma amacı aramaktadır.
Yargıtay kararlarında, iflasın hemen öncesinde yapılan olağandışı işlemler (örneğin: yüksek meblağlı fiktif fatura düzenlenmesi) çoğunlukla suçun delili olarak değerlendirilmiştir.
Uygulamada bu davalarda mutlaka ticari defter ve kayıtlar üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırılmakta olup, bu sürecin takibi ve detaylı incelemeler son derece önemlidir.
7. Sonuç
Hileli iflas, sadece borçlunun sorumluluğuna değil; alacaklıların, ticaret ortaklarının ve kamunun güvenine de zarar veren ciddi bir suçtur. Kula Hukuk Bürosu, müvekkillerini hem alacaklı hem de borçlu taraf olarak, hileli iflas suçlarının yargılama süreçlerinde hukuki, cezaî ve ticari yönleriyle kapsamlı şekilde bilgilendirmekte ve temsil etmektedir.
** Bu çalışma, Kula Hukuk Bürosu tarafından müvekkillerini bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Kaynak gösterilmeden kullanıma muvafakatimiz bulunmamaktadır. Görüş ve önerileriniz için [email protected] adresinden bizimle iletişime geçebilirsiniz.