30.04.2021 Tarihli, Çeklerde İbraz Sürelerinin Uzamasına Dair Değerlendirme
Ülkemizdeki koronavirüs (COVID-19) pandemisi kaynaklı alınan önlemler (tam kapanma) nedeniyle, 30.04.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak, aynı gün yürürlüğe giren 7318 Sayılı Kanun’da, çeklerin ibraz sürelerine ilişkin de bir düzenleme yapılmıştır.
Bu yasayla, ticari hayatta sıklıkla kullanılan ve bir ödeme aracı olan çeklerin tahsil amacıyla bankaya ibrazına ilişkin geçici bir düzenleme getirilmiştir.
- Çeklerin ibraz süreleri esas olarak Türk Ticaret Kanunu’nda ( TTK ) düzenlenmiştir. TTK’da, çekler için ibraz süreleri düzenlenmiştir.
- Ülkemizde çek yaprağı sahipleri, düzenleme (keşide) yeri olarak genellikle ilgili banka şubesinin bulunduğu il/ilçeyi yazmaktadır. Bu nedenle, uygulamada genellikle çekte ibraz süresi 10 gün olarak bilinir.
Yukarıdaki iki ayrı kanuni düzenlemeyi ve (uygulamada genellikle 10 gün olarak hesaplanan çek ibraz süresi) göz önüne aldığımızda, ortaya çıkan sonuçlar (ve sorunlar) şu şekilde sıralanabilir;
1. İlk cümle emredici nitelikte olduğundan, 10 günlük ibraz süresinin son günü 29.04.2021 olan çeklerin tamamı ödenecek, ancak ibraz süresinin sonu 30.04.2021 ile 31.05.2021 arasındaki bir tarihe rastlayanlar ödenmeyecektir. Buna göre;
- Vadesi ( düzenleme/keşide tarihi) 19 Nisan 2021 ( dahil) ve öncesi tarihli çekler, bankaya ibraz halinde ödenecektir.
- Vadesi ( düzenleme/keşide tarihi) 20 Nisan 2021 ( dahil) ile 21 Mayıs 2021 ( dahil) arasında olan çekler, bankaya ibraz halinde ödenmeyecektir. Bu çekler için bankaya en erken ibraz ( tahsil için başvuru) tarihi 01 Haziran 2021’dir.
2. Yukarıdaki hesaplamalar ibraz süresi 10 gün olan, yani çekin keşide/düzenleme yeri ile çeki veren banka şubesinin bulunduğu şehir aynı ise geçerlidir. Eğer bu yerler farklı ise 10 günlük süre 1 aya çıkmaktadır. Buna göre, ibraz süresi 1 ay olan çekler için;
- Vadesi 29 Mart 2021 ( dahil) olan çekler bankaya ibraz halinde ödenecektir.
- Vadesi 30 Mart 2021 (dahil) ile 30 Nisan 2021 ( dahil) olan çekler bankaya ibraz halinde ödenmeyecektir. Bu çekler için bankaya en erken ibraz ( tahsil için başvuru) tarihi 01 Haziran 2021’dir.
3. 30.04.2021 tarihli düzenlemenin ikinci cümlesine göre, ibraz süresinin durdurulduğu tarih 30.04.2021 olduğundan, elinde bahsedilen tarih aralıklarında vadesi olan çekler bulunan alacaklıların ibraz süreleri 01.06.2021 tarihine kadar durduğundan, kalan süre 01.06.2021’den (dahil) işlemeye devam edecektir.
Örneğin, elinde 04.05.2021 vade tarihli (ve ibraz süresi 10 gün) bir çek olan alacaklının ibraz süresi sonu 14.05.2021 olup, bu süre 01.06.2021’e uzamıştır. Bu halde 10 günlük süresi de 01.06.2021’den (dahil) başlayacaktır.
Örneğin, elinde 22.04.2021 vadeli çek olan alacaklı için (eğer 10 günlük ibraza tabi çek ise) ibraz süresi sonu 02.05.2021 olup, ibraz yasağının başladığı 30.04.2021 itibariyle 7 gün geçmiş 3 gün kalmıştır. Bu halde 01.06.2021’de kalan 3 günlük süresi yeniden işlemeye başlayacak ve 03.06.2021 günü (dahil) bankaya tahsil için ibraz hakkı bulunur.
4. Tüm bu yasal düzenlemeler varken, çek hesabı sahibi sahibinin rıza göstermesi halinde çekin yine de ödenip ödenmeyeceği konusunda bir tereddüt oluşabilir. Bu konuda Ticaret Bakanlığı 30.04.2021 günü bir basın açıklaması yayınladı ve hesapta karşılığının bulunması halinde çeklerin ödenebileceğini bildirdi.
Kanaatimizce, bu açıklamanın “çek hesabı sahibinin hesabında çekin karşılığının bulunması halinde” şeklindeki gerekçesi, kanuna aykırıdır. Nitekim kanun, emredici şekilde “ibraz edilemez” şeklinde düzenlenmiştir. Bu durumda bankalar “çek hesabı sahibinin rızası varsa” ödeme yapabilirler şeklindeki bir gerekçe daha doğru olabilirdi. Bu durumda da hukuki anlamda “ibraz” dan bahsedilemez. Bu durum, genel hükümler çerçevesinde bir ödeme – takas işlemi olarak adlandırılabilir.
Sonuç
Tam kapanma sebebiyle uygulanan sokağa çıkma yasağı döneminde, elinde vadesi gelen çeki olan alacaklı, çeki süresinde bankaya ibraz edememe riskiyle karşı karşıyadır. Bu düzenleme de ilk amaçlana, elinde çek olan alacaklıların çekleri tahsil amacıyla bankaya başvurabilme süresinin uzatılmasıdır.
Ancak, burada yapılan düzenleme, sadece, çek alacaklılarına tanınan bir ek/geçici haktan ibaret değildir. Düzenlemeyle, aynı zamanda, bazı çek yaprağı (çeki ödemekle yükümlü olan) hesap sahiplerine de ödeme için ek süre tanınmıştır.
Çalışmamızda açıklanan yasaklı süreler içerisinde çeklerin bankaya ibrazı halinde bankalar tarafından karşılıksız işlemi uygulanamayacak ve ödeme yapılmayacaktır. Elinde bu tür çekler bulunanlar en erken 01.06.2021 tarihini beklemek zorundadır.
** Bu çalışma, Kula Hukuk Bürosu tarafından müvekkillerini bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Kaynak gösterilmeden kullanıma muvafakatimiz bulunmamaktadır. Görüş ve önerileriniz için [email protected] adresinden bizimle iletişime geçebilirsiniz.