Kamu İhalelerine Karşı Başvuru Yolları
Devlet kademelerinin ihtiyacı olan mal veya hizmetlerin alınması amacıyla yapılan satın alma faaliyetlerine kamu ihalesi denilmektedir. İlk olarak kamu ihalelerinde 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu uygulanmaktayken 01.01.2003 tarihinden itibaren 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu dahil edilmiştir. Yapılan ihale neticesinde; idarenin, yükleniciden mal veya hizmet alması ya da yüklenicinin yapım işi üstelenmesi sonucunda yapılan yazılı anlaşmaya kamu ihale sözleşmeleri ya da kamu sözleşmeleri denilmektedir. Günümüzüde değişen ve gelişen teknoloji ile kamu ihalelerinde hukuka aykırılıkların önlenmesi amacıyla KİK, EKAP (Elektronik Kamu Alımları Platformu) platformunu hayata geçirmiş bu sayede kişilere, kamu ihalelerine dijital ortamda katılma ve ihaleleri takip etme imkanı sunulmuştur.
Her ne kadar idare hukukunu ilgilendirse de Kamu İhale Sözleşmeleri taraflardan birisinin idare olmasına rağmen doktrinde idari sözleşme niteliğine sahip değildir. Bu nedenle aşağıda da anlatılacağı üzere kamu ihalesi sürecinde yaşanan olumsuzluklar ve sözleşmenin yapılması sürecinde alanında uzman avukatlardan destek almak oldukça önem arz etmektedir.
Kamu ihalelerine uygulanacak usuller ve esaslar 4734 sayılı kanunda belirlenmiştir ancak her ne kadar bu kanunda uyulacak usul ve esaslar belli olsa da ihale süreçlerinde yapılan işlem ve eylemlerde çeşitli hukuka aykırılıklar meydana gelmektedir. Yaşanan süreçte zarara uğrayanlar veyahut zarara uğrayacağını iddia edenler belli başlı hukuki yollara başvurabilmektedir. Bu hallerde kişiler, ilk ihaleyi yapan idareye şikayet başvurusunda ya da Kamu İhale Kurumu’na (kısaca KİK) itirazen şikayet başvurusunda bulunabilmektedirler. İdareye yapılan şikayet başvurusu ve KİK’e karşı yapılan itirazen şikayet başvurusu sonucunda verilen kararın hukuka aykırı olduğunu düşünenler; bu kararlar neticesinden idari yargıda idari işlemin iptali davası açabilmektedir.
Süresi içerisinde şikayetlerin Kurumca veya idarece kabul edilebilmesi ve sonuç doğurabilmesi için kanunda belirlenen sürelere uyulması oldukça önem arz etmektedir, zira başvuru sürelerinin kaçırılması halinde; kamu ihalesinin hukuka aykırı olduğu iddiası taraflarca ileri sürülemeyecek ve bunun sonucunda olası hak kayıpları meydana gelecektir.
Kamu İhalesi
Kamu İhale Kanunu’nun 2. Maddesinde de belirtildiği üzere; Kamu ihaleleri, kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyacı olan mal veya hizmet alımları ile yapım işleri ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla açılan ihalelere denmektedir. Kısaca devlet kademelerinin ihtiyacı olan mal veya hizmetlerin alınması amacıyla yapılan satın alma faaliyetlerine kamu ihalesi denilmektedir. İlk olarak kamu ihalelerinde 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu uygulanmaktayken 01.01.2003 tarihinden itibaren kamu ihalelerine 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu dahil edilmiştir.
4734 sayılı sayılı Kamu İhale Kanunu’nda mal alımı, hizmet alımı, danışmanlık hizmet alımı ve yapım işleri olmak üzere dört adet ihale türünden ve açık ihale usulü, belli istekliler arasında ihale usulü ve pazarlık usulü olmak üzere üç adet ihale usulünden bahsedilmiştir.
Kamu İhalesi Usulleri
4734 sayılı Kamu İhale Kanununda üç adet ihale usulünden bahsedilmiştir. Bu usuller açık ihale usulü, belli istekliler arasında ihale usulü ve pazarlık usulüdür.
- Bütün isteklilerin istek verebildiği ihale usulüne açık ihale usulü,
- Yapılacak işin uzmanlığı veyahut ileri teknolojiyi gerektirmesi hallerinde veya açık ihalesi usulünün uygulanmadığı belli maliyeti aşan yapım işlerinde; yapılacak ön yeterlilik değerlendirmesi sonucunda, yalnızca idarece davet edilen isteklilerin teklif verebildiği ihale usulüne belli istekliler arasında ihale usulü,
- Açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan ihale sonucunda herhangi bir teklif çıkmaması durumda ve Kanunun ayrıntılı bir biçimde bahsettiği hallerde 21. Maddeye göre uygulanan usule pazarlık usulü denilmektedir.
Kamu İhalelerine Karşı Başvuru Yolları
Bahsedildiği üzere, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 54. Maddesi çerçevesinde kamu ihalelerine ilişikin olarak şikayet ve itirazen şikayet başvuruları zorunlu idari başvuru yolu olarak belirtilmektedir. Bu başvuru yollarının tüketilmesi halinde ancak idari yargıda dava açılabilecek, tüketilmemesi durumunda ise idari yargıda açılan davalar idare hukuku gereğince kabul edilmeyecektir. Kısaca şikayet ve itirazen şikayet başvuruları, dava açılmadan önce tüketilmesi gereken idari başvuru yolları olarak belirlenmiştir.
Kamu ihale sürecindeki ve kamu ihale uygulama sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle zarar gören veyahut zarar görme ihtimalinin olduğunu iddia edenler, ilgili mevzuatta belirtilen usul ve şekil kurallarına uygun olarak “şikayet” ve “itirazen şikayet” başvurusunda bulunabilmektedirler. Yapılmış olan bu başvurular idari mercilerce incelenmektedir ancak bu başvuruların olumsuz sonuçlanması ya da süresinde sonuçlanmaması halinde kişiler, kamu ihalesinin/devlet ihalesinin iptali nedeniyle idari yargıda iptal davası açabilmektedir.
Kişilerce yapılmış olan şikayet ve itirazen şikayet başvuruları sonuç vermez veya başvuru KİK tarafından kabul edilmezse, kamu ihalesinin hukuka aykırı olduğunu düşünen kişiler bu durum karşısında idari yargıda dava açabilmektedirler. İdari yargıda kamu ihalesinin iptali davası açmak isteyen kişilerin önce mutlaka şikayet ve itirazen şikayet başvuru yollarını tüketmiş olmaları gerekmektedir, zira aksi halde, idari yargı mercileri başvuru yollarının tüketilmediği gerekçesi nedeni ile davayı işleme almayacaktır.
İdari yargıda açılan davalarda, idari merci tecavüzü nedeniyle dilekçelerin görevli idare merciine tevdi edilmesi gerektiği durumlarla karşılaşılabilmektedir, bu durumda bu usullerde İdari Yargılama Usulü Kanunu’na (İYUK) uygun bir şekilde işlem yapılması gerekmektedir.
Kamu İhalelerine Karşı Şikayet Yolu
Kamu ihalelerine şikayet süresi, ihale sürecindeki hukuka aykırı işlem ve eylemleri öğrendiği ya da öğrenmesi gereken tarihi izleyen günden başlamaktadır. Kamu ihalelerine karşı şikayet süresi, istisnai hallerde beş gün, diğer hallerde ise on gün içerisinde ve her halde kamu ihale sözleşmesinin imzalanmasından önce ihaleyi yapan idareye karşı yapılmaktadır.
Kamu ihalelerine karşı şikayet yoluna başvurmak isteyenler, idari işlemi tesis eden idareye hitaben bir dilekçe ile yapmalıdırlar. Bahsedildiği üzere şikayet başvurusu, on gün olup kanunda belirtilen belli hallerde beş gündür. Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen mücbir sebeplerin varlığı halinde ihalelerin ivedi olarak zorun olması veya savunma ve güvenlikle ilgili bazı özel durumların ortaya çıkması üzerine ihalelerin zorunlu olması sebebiyle pazarlık usulüyle yapılan ihalelerde şikayet başvuru, şikayet edilecek işlem veya eylemin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihi izleyen günden itibaren beş gün içinde ve her halde sözleşmenin imzalanmasından önce yapılmalıdır. Söz konusu istisnai hal dışında kalan ihaleler bakımından ise şikayet süresi sözleşmenin imzalanmasından önce şikayet edilecek işlem veya eylemin öğrenildiği veyahut öğrenilmiş olması gerektiği günü izleyen günden itibaren on gün içerisinde yapılmalıdır.
Şikayet başvurusunun ilanda yer alan hususlara yönelik yapmak isteyenler için şikayet süresi ilan tarihinden itibaren, ön yeterlilik veya ihale dokümanlarının ilana yansımayan diğer hükümlerine yönelik yapılacaksa dokümanların satın alındığı tarihten itibaren başlamaktadır. Her durum için geçerli olan ilan ön yeterlilik ve ihale dokümanlarına ilişkin şikayetler her halde en geç ihale veya son başvuru tarihinden üç iş günü öncesine kadar yapılabilmektedir.
İhaleye karşı süresi içinde şikayet başvurusunda bulunulduğunda, bu başvuru sözleşmenin imzalanmasını geciktirmektedir. Kanuna göre idareye şikayet başvurusunda bulunulması halinde, başvuru üzerine alınan kararın son bildirim tarihini, süresi içinde bir karar alınamaması halinde ise bu süresinin bitimini izleyen tarihten son gün geçmeden ve itirazen şikayet başvurusunda bulunulmadığı hususuna ilişkin sorgulama yapılmadan veya itirazen şikayet başvurusunda bunulması halinde ise kurum tarafından nihai karar verilmeden sözleşme imzalanamaz hükmü gereğinde; ihaleye karşı süresi içine şikayet başvurusunda bulunulması, sözleşmenin yapılmasını, imzalanmasını geciktirmektedir.
Kamu İhalelerine İtirazen Şikayet
Kamu ihalelerine karşı şikayet yoluna başvuran veya idarece alınan kararı hukuka aykırı bulan kişiler; sözleşme imzalanmadan önce şikayet için öngörülen sürelerde KİK’e itirazen şikayet başvurusunda bulunabilmektedir. İdareye yapılan şikayet başvurusu üzerine idare, on gün içerisinde gerekçeli bir karar almaktadır. Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet süresi; idarenin süresi içerisinde karar almaması veya süresinde verilen kararın hukuka aykırı bulunması durumunda, idarece alınan kararın bildirimini izleyen veyahut idarinin karar verme süresinin bitiminden itibaren 10 gündür. İtirazen şikayet başvurusunda bulunmak isteyen kişiler 10 gün içerisinde Kamu İhale Kurumu’na (KİK) itirazen şikayet yoluna başvurabilmektedirler.
Kamu İhale Kurumu’na itirazen şikayet; KİK’e hitaben yazılan bir dilekçe ve itirazen şikayette bulunulacak olan ihale maliyetine göre değişecek bedelinin ödenmesi ile yapılmaktadır. Kamu İhale Kurumu’na itirazen şikayet bedeli her yıl değişmekte ve başvuruda bulunacak kişiler; Resmi Gazete’de ilan edilen güncel rakamlar üzerine, ihale maliyetine göre belirenen bu bedeli başvuruda ödemelidir. KİK, ihalelere karş itirazen şikayette bulunan kişilerin iddialarını ve idarenin aldığı kararları, ayrıca idarenin eşit muamale ilkesinin ihlal edip etmediğini incelemektedir. KİK’e yapılan itiazen şikayet başvurusu sonucunda KİK’e bağlı olan Kamu İhale Kurulu, gerekli gördüğü hallerde tarafların ve ilgililerin dinlenilmesine karar verebilmektedir.
Önemle belirtmek gerekir ki, ihale sürecinde yaşanan hukuka aykırılık durumlarında veyahut yaşanan problemlerde itirazen şikayet başvurusunda bulunulmuş olması veya itirazen şikayetten feragat edilmiş olması itirazen şikayet başvurusunun incelenmesini engellememektedir.
KİK’e yapılan itirazen şikayet neticesinde KİK nihai kararını, dosyaların kayıtlara alındığı tarihten sonra 20 gün içerisinde vermek zorundadır. Bu süre Kanunun 21. Maddesinin b ve c bentlerinde belirtilen; doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen mücbir sebeplerin varlığı halinde ihalelerin ivedi olarak zorun olması veya savunma ve güvenlikle ilgili bazı özel durumların ortaya çıkması üzerine ihalelerin zorunlu olması sebebiyle pazarlık usulüyle yapılan ihalelerde ise 10 gündür.
Kamu İhalelerine Karşı Dava Yolu
İdareye yapılan şikayet başvurusu sonucunda idarenin kararı ve KİK’e yapılan itirazen şikayet başvurusu üzerine verilen Kamu İhale Kurumu kararlarına karşı yargı yolu açıktır. Daha önceden bahsedilen şikayet yolları sonucunda elde edilen nihai kararlara karşı, kararların idari işlem vasfına sahip olmasından dolayı; idare mahkemelerinde kamu ihale iptal davası farklı bir deyişle idari işlemin iptali davası açılabilmektedir. İlgili davalar, kanuni düzenlemeler gereğince öncelikli olarak görülmektedir. 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununa göre ihaleden yasaklama kararları hariç ihale işlemlerinden kaynaklanan kararlara ve uyuşmazlıkla ivedi olarak görülmektedir. İvedi yargılama usulünde ise dava açma süresi otuz gün olarak düzenlenmiştir. Buna göre söz konusu şikayet neticesinde verilen kararlara karşı taraflar 30 gün içerisinde idari işlemin iptali nedeniyle idari işlemi yapan merciin bulunduğu yer mahkemesinde idari yargıda dava açabilmektedir.
Kula Hukuk Bürosu olarak danışanlarımıza; Kamu İhaleleri sürecinde, EKAP sistemi konusunda iptali konusunda ve tüm şikayet sürecinde, alanında uzman avukatlarımızla herhangi bir hak kaybı yaşamanızı önlemekte ve hukuki destek sağlamaktayız.
** Bu çalışma, Kula Hukuk Bürosu tarafından müvekkillerini bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Kaynak gösterilmeden kullanıma muvafakatimiz bulunmamaktadır. Görüş ve önerileriniz için [email protected] adresinden bizimle iletişime geçebilirsiniz.