Karşılıksız Çek Suçu Hakkında Merak Edilen Soru ve Cevaplar

Hangi Çekler Ceza Kapsamında?

Kanuna göre, “Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi“  cezalandırılır.

Burada iki temel unsur görülüyor, 

a) Kanuni süre içinde çekin ibraz edilmiş olması gerekir. Yani, çekin düzenleme (vade) tarihinden itibaren 10 gün (veya bazı hallerde 30 gün) içerisinde bankaya ibraz edilmiş veya takasa verilmiş olması gerekir.   

b) Süresinde ibraz edilen çekin arkasına “ karşılıksızdır” ( veya kısmen karşılıksızdır) kaşesinin basılması gerekir.

Çoğu zaman çeklerin arkasında doğrudan “karşılıksızdır” ifadesi yerine ,  “ imza keşideciye ait olmadığından hamile ödeme yapılamamıştır” " ..... konkordato nedeniyle komiser imzası olmadığından işlemsizdir" veya “ keşideci imzası tutmadığından ödeme yapılamamıştır”  veya “ mahkeme/savcılık kararı gereği ödeme yapılamamıştır” gibi ifadeler görülür. Bu hallerde ceza verilip verilemeyeceği konusunda tereddütler vardır. Son kararlara göre şu an uygulama bu hallerde ceza verilemeyeceği, beraat verilmesi yönündedir. Bu nedenle karşılıksızdır ifadesi önem arz eder. 

Sorumlu Kişi Kimdir? Şirketlerde Durum Nedir? Vekaleten İmza Varsa Ne Olur?

Karşılıksız çek suçundan yargılanacak kişi, çek hesabı sahibidir. Çek hesabı sahibi gerçek kişi ise (şahıs firması da olabilir), vekalet verdiği kişi dahi imzalamış olsa, yine de kendisi sorumludur.

Şirketlerde ise sorumluyu bulmak için önce, şirket yapılanmasında mali işleri yürütmekle görevli bir organ olup olmadığına ve varsa bu organın yöneticisine/yöneticilerine bakılır ve sorumlu onlardır. Eğer böyle bir yapılanma yoksa, şirketi temsile yetkili kişi/kişiler karşılıksız çek suçundan sorumludur. Bu konudaki diğer hususlar hakkındaki sorularınızı www.kulahukuk.com adresindeki iletişim bölümünden iletebilirsiniz.  

Hakkında karşılıksız çekten ceza verilen kişi, bu cezası tamamen ortadan kalkmadan bir başka şirkette yönetici olamaz, mevcut şirketinde de süresi dolduktan sonra yeniden seçilemez.

Şikayeti Kim, Nasıl, Ne Zaman, Nereye Yapar?

Kanuna göre, “hamilin şikâyeti üzerine“ işlem yapılır . Hamil, çeki elinde bulunduran kişidir. Her ne kadar yeni karşılıksız çek düzenlemesinden sonra verilen bazı kararlarda hamil olarak sadece bankaya ibraz eden ve karşılıksız kaşesi vurduran son kişi olduğu, bu nedenle, ondan önceki cirantaların şikayet hakkının olmadığı konusunda tartışma yaşanmışsa da, Yargıtay’ın 2018 Ağustos ve sonrasında verdiği kanun yararına bozma kararlarında, çeki elinde bulunduran tüm cirantaların şikayet hakkının olduğu kabul edilmiştir.

Şikayet, karşılıksız işleminden itibaren 3 ay içerisinde, bir dilekçeyle İcra Ceza Mahkemesi’ne yapılır. Yargılamaya öncelikle İcra ve İflas Kanununun cezai bölümü, hüküm bulunmayan hallerde Ceza Muhakemesi Kanunu uygulanır.  

Yetkili mahkemeler ise birden fazla sayılmıştır, bunlar: a)çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği b) çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer c) hesap sahibinin d) şikâyetçinin yerleşim yeri İcra Ceza mahkemeleridir.

Sanık veya Şikayetçi-Müşteki, Mahkemeye Gitmek Zorunda Mı? Gitmese Yakalama Çıkar Mı? Tebligat Nereye Gönderilir? Adres Değişikliği veya MERNİS’in olmaması Davayı Nasıl Etkiler? Davadan Nasıl Haberdar Olurum?

Şikayet üzerine, icra ceza mahkemesi bir duruşma günü belirler ve sanığı dava açıldığı hakkında bilgilendirir ve duruşmaya çağırır. Duruşma yapılmadan, dosya üzerinden karar verilmez.

İcra Ceza Mahkemelerinde, sanığın duruşmalara gitmesi zorunlu değildir. Eğer davayı gören mahkeme görev alanı içinde bir adresi yoksa, adresine en yakın mahkemeye talimat yazılarak o mahkemeye çağrılır, ancak çağrıldığı yakın mahkemeye de gitmek zorunda değildir. Duruşmalara katılmaması halinde yakalama veya zorla getirme kararı verilmez. Sanığa bir kez tebligat yapılması zorunlu ve yeterlidir. Tebligat yapılmadan da karar verilemez. Tebligat sanığın öncelikle bilinen ( şikayet dilekçesinde bildirilen veya bankadan/ticaret sicilden gelen) adresine çıkartılır, yapılamazsa, MERNİS adresine tebligat çıkartılır. Sanığın MERNİS adresi bulunmuyorsa, sanığın çek hesabı açtırırken bankaya bildirdiği adresine Tebligat Kanunu’nun 35. Maddesine göre tebligat çıkartılır ve bu şekilde tebligat yapılmış kabul edilir. ( bu adreste olmasa , tebligatı kimse almasa dahi tebligat yapılmış kabul edilir)

Şikayetçi veya vekilinin duruşmalarda hazır bulunması zorunludur. Mazeretsiz olarak duruşmaya katılmaması halinde şikayet düşer. Her vatandaş, hakkında açılmış davaları e-devlet portalı üzerinden takip edebilir.

(*Karşılıksız çekler hakkında daha detaylı bilgi ve danışmanlığa, bu konudaki tecrübesiyle kendisini kanıtlamış olan Kula Hukuk Bürosu aracılığıyla ulaşabilirsiniz.  ) 

Ne Kadar Ceza Verilir? Cezaevine Girer Miyim? Ne Kadar Cezaevinde Kalırım? Açık mı Yoksa Kapalı Cezaevi Mi?

Karşılıksız çek suçunun cezası hapis cezası değil, adli para cezasıdır. Ancak, verilen adli para cezası ödenmezse bu kez bu adli para cezası hapis cezasına çevrilir.

Adli para cezaları gün üzerinden verilir ve her bir günün ne kadar TL’ye karşılık geldiği de kararda gösterilir. Bir gün karşılığı en az 20, en fazla 100 TL ‘dir. Hangi miktar olacağına hakim ( kişinin ekonomik durumuna göre ) karar verir.

Kanuna göre “her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur, ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı, az olamaz” . Burada, cezanın kaç TL olduğu değil, adli para cezasına esas gün sayısı önemlidir. Nitekim hapis süresi buna göre hesaplanacaktır.

Örneğin, hakim 50.000-TL’lik çek için, 500 gün X 100-TL = 50.000-TL Adli Para Cezası verebileceği gibi, 1000 gün X 50-TL= 50.000-TL Adli Para Cezası şeklinde de hüküm kurabilir. Bu halde, adli para cezası ödenmediğinde, ilk hesapta kişi 500 gün hapis cezası alırken, ikinci durumda 1000 gün hapis cezası alacaktır.

Ancak her halde, bir kararda verilen adli para cezası nedeniyle 3 yıldan fazla hapiste geçirilmez, birden fazla ceza olursa da bu süre 5 yıldır. Yani, karşılıksız çek nedeniyle çek bedeli ne kadar olursa olsun hapiste geçirilecek süre 3 yılı geçemez, eğer birden fazla karşılıksız çek cezası varsa toplam süre 5 yılı geçmez. Karşılıksız çek nedeniyle adli para cezası hapis cezasına çevrilen kişi, cezasını açık cezaevinde çeker. Yalnız karşılıksız çekte kamuya yararlı bir işte çalıştırılmak suretiyle açık cezaevine girmeden cezanın çekilmesi mümkün değildir. Ceza, cezaevinde çektirilir.

Adli para cezasından çevrilmiş hapis cezalarında erteleme veya koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz.

*** Karşılıksız çek suçlarına ilişkin son infaz düzenlemesi ( 2020-dolaylı af) hakkında şu yazıyı okuyabilirsiniz : https://kulahukuk.com/blog/karsiliksiz-cek-suclarinda-2020-affi

Karara İtiraz Edilebilir mi? Ne Kadar Sürer?

3.000-TL’ye kadar olan adli para cezaları kesin olup itiraz-istinaf-temyiz yolu yoktur. Bu rakamın üzeri için, karşılıksız çek suçundan verilen karara tarafların İstinaf ( Bölge Adliye Mahkemesi) yoluna başvurması hakkı vardır. Kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde başvuru yapılır. İstinaf mahkemesinin yoğunluğuna göre sonuçlanması ortalama 2 ay ile 1 yıl arasında olabilir.

Kararın istinaf edilmesi halinde, karar kesinleşmez ve kararın herhangi bir yaptırımı da olmaz. 

Konkordato Başvurusu Olan Şirket Yetkilileri Açısından Durum Nedir?

Konkordato talep eden şirket yetkilileri karşılıksız çekten sorumludurlar. Ancak, icra ceza mahkemesinin konkordato sürecini beklemesi gerekir. Nitekim, şikayete konu çek eğer konkordato projesi içerisinde gösterilmişse, artık ödeme için sürecin beklenilmesi gerekmektedir. 

** Bu çalışma, Kula Hukuk Bürosu tarafından müvekkillerini bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Kaynak gösterilmeden kullanıma muvafakatimiz bulunmamaktadır. Görüş ve önerileriniz için [email protected] adresinden bizimle iletişime geçebilirsiniz.